Ewolucja tematycznych obszarów współpracy transgranicznej w ramach programów UE w wybranych krajach Europy Środkowo-Wschodniej

Abstrakt

Współpraca transgraniczna polskich regionów z sąsiadującymi regionami w Czechach, Słowacji i Ukrainie wspierana była za pośrednictwem programów wspólnotowych już w latach 90. XX wieku. Na zdecydowanie większą skalę rozwinęła się jednak za pośrednictwem programów transgranicznych wdrażanych po akcesji Polski, Słowacji i Czech do Unii Europejskiej. Celem artykułu jest przedstawienie zmian celów i tematycznych obszarów wsparcia podejmowanych w programach współpracy transgranicznej: Republika Czeska-Polska, Republika Słowacka-Polska oraz Polska-Białoruś-Ukraina w dwóch unijnych perspektywach finansowych: 2004-2006 oraz 2014-2020. Artykuł jest próbą odpowiedzi na następujące pytania badawcze: Czy, a jeśli tak, to w jaki sposób zmieniły się cele współpracy transgranicznej? Czy istnieją różnice w zakresie tematycznych obszarów współpracy transgranicznej? Czy pomiędzy tematycznymi obszarami współpracy transgranicznej na pograniczu czesko-polskim i słowacko-polskim oraz polsko-białorusko-ukraińskim istnieją różnice? Analizie poddano dane zastane wykorzystując przede wszystkim metodę badania dokumentów programowych trzech programów współpracy transgranicznej realizowanych w dwóch okresach unijnego programowania. Badanie wykazało, iż cele współpracy transgranicznej w pierwszej perspektywie finansowej we wszystkich programach przedstawiały się w bardzo podobny sposób i generalnie dotyczyły poprawy standardu życia oraz integracji społeczno-gospodarczej sąsiadujących regionów. W ostatniej perspektywie cele te były zdecydowanie bardziej zróżnicowane i korespondowały z ówczesnymi potrzebami regionów objętych wsparciem. W przypadku pogranicza polsko-czeskiego i polsko-słowackiego wspólnym celem było inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz szkolenie zawodowe na rzecz zdobywania umiejętności i uczenia się przez całe życie. Natomiast w przypadku pogranicza polsko-słowackiego i polsko-białorusko-ukraińskiego wspólne okazały się następujące cele: zachowanie i ochrona środowiska naturalnego (w tym kulturowego) oraz poprawa dostępności regionów i rozwój transportu oraz sieci i systemów komunikacyjnych. Tematyczne obszary współpracy odpowiadały zdefiniowanym celom w ramach poszczególnych programów. W perspektywie 2004-2006 współpraca transgraniczna dotyczyła przede wszystkim rozwoju i modernizacji infrastruktury oraz szeroko rozumianego rozwoju społeczno-gospodarczego. W ostatniej perspektywie finansowej widoczna była konkretyzacja i specjalizacja obszarów wsparcia. W przypadku pogranicza polsko-białorusko-ukraińskiego szczególną uwagę zwrócono na zarzadzanie granicami, mobilnością i migracjami oraz bezpieczeństwem na granicach.